УДК: 622.271.326

ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ ИССЛЕДОВАНИЯ ОСОБЕННОСТИ ГЕОМЕХАНИЧЕСКИХ ПРОЦЕССОВ ЗАПРЕДЕЛЬНОГО ДЕФОРМИРОВАНИЯ В ОКРЕСТНОСТИ ЗАБОЯ

Авторы: Назаров З.С. || Буриев Ш.У. || Жиянов А.Б.

Рубрика: Горные работы ||

A PHP Error was encountered

Severity: Notice

Message: Trying to get property of non-object

Filename: pages/show_post_view.php

Line Number: 42

Backtrace:

File: /usr/local/www/vestnik/application/views/public/pages/show_post_view.php
Line: 42
Function: _error_handler

File: /usr/local/www/vestnik/application/libraries/Template.php
Line: 13
Function: view

File: /usr/local/www/vestnik/application/controllers/Posts.php
Line: 17
Function: frontend

File: /usr/local/www/vestnik/index.php
Line: 315
Function: require_once

A PHP Error was encountered

Severity: Notice

Message: Trying to get property of non-object

Filename: pages/show_post_view.php

Line Number: 42

Backtrace:

File: /usr/local/www/vestnik/application/views/public/pages/show_post_view.php
Line: 42
Function: _error_handler

File: /usr/local/www/vestnik/application/libraries/Template.php
Line: 13
Function: view

File: /usr/local/www/vestnik/application/controllers/Posts.php
Line: 17
Function: frontend

File: /usr/local/www/vestnik/index.php
Line: 315
Function: require_once

A PHP Error was encountered

Severity: Notice

Message: Trying to get property of non-object

Filename: pages/show_post_view.php

Line Number: 42

Backtrace:

File: /usr/local/www/vestnik/application/views/public/pages/show_post_view.php
Line: 42
Function: _error_handler

File: /usr/local/www/vestnik/application/libraries/Template.php
Line: 13
Function: view

File: /usr/local/www/vestnik/application/controllers/Posts.php
Line: 17
Function: frontend

File: /usr/local/www/vestnik/index.php
Line: 315
Function: require_once

A PHP Error was encountered

Severity: Notice

Message: Trying to get property of non-object

Filename: pages/show_post_view.php

Line Number: 42

Backtrace:

File: /usr/local/www/vestnik/application/views/public/pages/show_post_view.php
Line: 42
Function: _error_handler

File: /usr/local/www/vestnik/application/libraries/Template.php
Line: 13
Function: view

File: /usr/local/www/vestnik/application/controllers/Posts.php
Line: 17
Function: frontend

File: /usr/local/www/vestnik/index.php
Line: 315
Function: require_once

A PHP Error was encountered

Severity: Notice

Message: Trying to get property of non-object

Filename: pages/show_post_view.php

Line Number: 42

Backtrace:

File: /usr/local/www/vestnik/application/views/public/pages/show_post_view.php
Line: 42
Function: _error_handler

File: /usr/local/www/vestnik/application/libraries/Template.php
Line: 13
Function: view

File: /usr/local/www/vestnik/application/controllers/Posts.php
Line: 17
Function: frontend

File: /usr/local/www/vestnik/index.php
Line: 315
Function: require_once

Выпуск: № (), год. ||

A PHP Error was encountered

Severity: Notice

Message: Trying to get property of non-object

Filename: pages/show_post_view.php

Line Number: 44

Backtrace:

File: /usr/local/www/vestnik/application/views/public/pages/show_post_view.php
Line: 44
Function: _error_handler

File: /usr/local/www/vestnik/application/libraries/Template.php
Line: 13
Function: view

File: /usr/local/www/vestnik/application/controllers/Posts.php
Line: 17
Function: frontend

File: /usr/local/www/vestnik/index.php
Line: 315
Function: require_once

Скачать

Maqolada yer osti qazilmalarini o‘z ichiga olgan tog‘ jinslari massivi chegaradan tashqari deformatsiyalanishining xususiyatlari ko‘rib chiqilgan. Bu xususiyatlar, avvalo, xarakterli chegaraviy deformatsiyalanish sohalari va tog‘ jinslarining qoldiq mustahkamligining shakllanishida namoyon bo‘ladi. Aniqlanishicha, σ₀ kuchlanishlar maksimal qiymatga r₁₂ chegarasida — ya’ni chegaraviy deformatsiyalanish sohasi va yemirilish sohalari orasidagi chegarada erishadi. Tog‘ jinslarining mo‘rt yemirilishga moyilligi ortishi bilan boshqa shartlar o‘zgarmagan holda σ₀ kuchlanishlarning maksimal nuqtasi avvalgi darajada saqlanadi, biroq u jins massivi chuqurligiga siljiydi. Ishda yopiq yemirilish zonalari geomekanik model asosida tahlil qilinadi – bunda tog‘ jinslari bir jinsli va izotrop hisoblanadi hamda boshlang‘ich kuchlanish holati barcha yo‘nalishlarda bir xil deb olinadi. Tog‘ jinslarining reologik xususiyatlarini hisobga olgan holda, mustahkam jinslar asosida tuzilgan model qo‘llanilgan. Shuningdek, mustahkamlagichning reaktiv qarshiligi p va tog‘ jinslarining qoldiq mustahkamligi σ₀ yemirilish sohalarining o‘lchamlariga ta’siri baholanib, aniqlangan. Natijalarga ko‘ra, yemirilish zonalarining hajmi va radial siljimasi vaqt o‘tishi bilan nochiziqli qonuniyat bo‘yicha ortib boradi.

Kalit so‘zlar: deformatsiya, yer osti qazilmasi, mustahkamlik, yemirilish, kuchlanish, muvozanat, relaksatsiya, reologik xususiyatlar, mo‘rtlik, siljish, geomekanika, reaktiv qarshilik, mustahkamlovchi qurilma, qazilma konturi.

 

В статье рассмотрены особенности запредельного деформирования породных массивов, вмещающих горные выработки, заключающиеся прежде всего в образовании характерных областей запредельного деформирования и остаточной прочности горных пород. Установлено, что напряжения σ0 имеют максимум на границе r12 раздела между областью допредельного деформирования и областями разрушения. С увеличением склонности горных пород к хрупкому разрушению максимум напряжений σ0 при прочих равных условиях остаётся на прежнем уровне, но смещается в глубь породного массива. Рассмотрены замкнутые области разрушения, с применением геомеханической модели однородного изотропного массива с равнокомпонентным начальным напряженным состоянием сложенного твердыми породами по реологическим свойствам. Проведена оценка и установлено влияние реактивного сопротивления крепи р и величины остаточной прочности горных пород σ0 на размеры областей разрушения, при этом, размеры областей разрушения и радиальные смещения со временем увеличиваются по нелинейному закону.

Ключевые слова: деформация, горная выработка, прочность, разрушение, напряжение, равновесие, релаксация, реологические свойства, хрупкость, смещение, геомеханика, реактивное сопротивление, крепь, контур выработки.

 




Библиографический список

  1. Фадеев Б.А. Метод конечных элементов в геомеханике. – М.: Недра, 1987. – 236 с.
  2. Крауч С., Старфилд А. Методы граничных элементов в механике твёрдого тела. – М.: Мир, 1987. – 236 с.
  3. Назаров З.С., Жиянов А.Б., Шарипов Л.О. Оценка главных горизонталных напряжений по сведениям о геодинамическом районировании близко расположенных месторождений-аналогов // Материалы международной конференции по комплексному инновационному развитию Зарафшанского региона: Достижения, проблемы и перспективы. Навои, Узбекистан, 27-28 октября 2022 г. – С. 174-178.
  4. Кузнецов Г.Н., Будько М.Н., Филиппова А.А., Шклярский М.Ф. Изучения проявления горного давления на моделях. – М.: Углетехиздат, 1997. – 283 с.
  5. Баклашов И.В. Деформирование и разрушение породных массивов. – М.: Недра, 1988. – С. 98-102.
  6. Nazarov Z.S., Jiyanov A.B., Sharipov L.O., Nazarov A.Z. Calculation of the pit wall mass by finite element method in the Midas GTS NX software // Science and Education in Karakalpakstan. Karakalpakstan, 2023. – No. 1/2(31), рр. 29-34.
  7. Nazarov Z.S., Jiyanov A.B., Sharipov L.O., Sunnatulloev Sh. Application of professor D. Lobshire's geomechanical classification for in-depth zoning of the board of the Amantaytau mine // E3S Web of Conferences. GEOTECH-2023. 417, 01001 (2023). Doi.org/10.1051/e3sconf/202341701001.
  8. Баклашов И.В., Картозия Б.А. Механические процессы в породных массивах. – М.: Недра, 1986. – С 102-108.
  9. Баклашов И.В., Картозия Б.А. Механика подземных сооружений и конструкции крепей. – М.: Недра, 1992. – С. 104-110.
  10. Покровский Г.И., Федоров И.С. Центробежное моделирование в горном деле. – М.: Недра, 1989. – 247 с.
  11. Ямщиков В.С. Методы и средства исследования и контроля горных пород и процессов. – М.: Недра, 1983. – 296 с.